Βιβλία

Κική Δημουλά

Ένας μύθος διαπορευόμενος: Απογραφές ενός ανευλαβούς





Η ποιήτρια Κική Δημουλά, χωρίς να επιδιώκει την "ανακάλυψη" ή την αναζήτηση μεγαλόστομων ιδεών, κινείται στη διακεκαυμένη ζώνη της ποιητικής "κοσμογραφίας", επιχειρώντας έναν επαναπροσδιορισμό της ποιητικής γλώσσας. Η ποίησή της, με πλήθος συνδηλώσεις και υπαινιγμούς, εντάσσεται στο περιρρέον ύφος και ήθος των σύγχρονων αισθητικών αντιλήψεων. Η φωνή της -δραματική στο βάθος- με την "αναδιάταξη" η και την ανατροπή της... τρέχουσας σημειολογίας των λέξεων αποτελεί το μαντείο, ούτως ειπείν, ενός υποδόρειου πολυφασικού λόγου, όπως έχει διαμορφωθεί στους σημερινούς καιρούς. Αυτός ακριβώς ο "πλάγιος" τρόπος της είναι το... προκάλυμμα πίσω απ' το οποίο η ποιητική της μάσκα μας κάνει γκριμάτσες, μάσκα που είναι ταυτόχρονα η ίδια και ο ... άλλος (idem in alio), στον ίδιο ιονεσκικό ρόλο, χωρίς τις συνήθεις λογικές "παραχωρήσεις". Ο ριζοσπαστισμός, στον κρατήρα του πυριγενούς της ηφαιστείου, δικαίωσε το αίτημα -και την προσδοκία- μιας άλλης ποιητικής ανάγνωσης ή διαλεκτικής, στην αόρατη πλευρά της... σελήνης, μιας μέθεξης τροχιοδεικτικής, που καταφάσκει στην εξιλαστήρια όσο και λυτρωτική διέξοδο της τέχνης.

Ο άγνωστος Ελύτης της Μυτιλήνης

Σχέδιο βιογραφίας: τόμ. Ι, ΙΙ
1η έκδ. - Μυτιλήνη : Αιολίδα, 2009 - 1018 σελ. - 24x17εκ.



Ύστερα από έρευνα και μελέτη 20 και πλέον χρόνων, ο γνωστός Μυτιληνιός πολυβραβευμένος ποιητής, δοκιμιογράφος και ερευνητής Δημήτρης Νικορέτζος ολοκλήρωσε ένα έργο - σταθμό για τα λεσβιακά και τα ελληνικά γράμματα. Σε δύο τόμους, σε 1000 περίπου σελίδες οι αναγνώστες, οι μελετητές, οι χιλιάδες φίλοι της ποίησης του μεγάλου μας Νομπελίστα ποιητή θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν, να ανακαλύψουν καλύτερα, τη στενή σχέση του Οδυσσέα Ελύτη με τη Λέσβο, το νησί των προγόνων του, που σημάδεψε και τον ίδιο και αποτέλεσε ένα ποιητικό "πεδίο αναφοράς". "Στη Λέσβο προσορμίζεται η φορτηγίδα της ποίησής του και εδώ προσαγκυρώνονται τα πλέον στιβαρά της αρχέτυπα", γράφει χαρακτηριστικά ο Δημήτρης Νικορέτζος.
Ο συγγραφέας με το γνήσιο απολαυστικό, λυρικό και ευφρόσυνο λόγο του μας παρουσιάζει ανάμεσα στα άλλα τα γενεαλογικά του Ελύτη με όλους τους κλάδους και τα παρακλάδια της οικογένειάς του, τα ταξίδια του Ελύτη στη Λέσβο, τα σπίτια -ενδιαιτήματα του Ελύτη στο νησί (καταγραφή και περιγραφή των σπιτιών και φωτογραφικό οδοιπορικό σ' αυτά), την παρουσία του στα εγκαίνια του Μουσείου Θεόφιλου το 1965 και του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης-Τεριάντ το 1979, την αναγόρευσή του σε επίτιμο δημότη της πόλεως της Μυτιλήνης το Σεπτέμβριο του 1978, την παρουσία του στα εγκαίνια του πλοίου "Οδυσσέας Ελύτης" της ΝΕΛ στο λιμάνι της Μυτιλήνης το 1983 και την ονοματοδοσία της λεωφόρου "Οδυσσέας Ελύτης" στη Μυτιλήνη το 1986, τις εκδηλώσεις των λεσβιακών πολιτιστικών σωματείων για την ποίηση του εν ζωή και μεταθανατίως και τη μετονομασία του Αεροδρομίου Μυτιλήνης σε Αερολιμένα "Οδυσσέας Ελύτης".
Επίσης, μια σειρά από κείμενα και συνεντεύξεις του, στα οποία αναφέρεται στη Λέσβο καθώς και μια εξαιρετική εμβριθή, φιλολογική και κριτική ανάλυση της θέσης που έχει η Λέσβος στο ποιητικό έργο του Ελύτη.
Αξιοσημείωτο και αξιομνημόνευτο είναι το αρχειακό φωτογραφικό και εικαστικό υλικό που πλαισιώνει τα κείμενα. Πολλές από αυτές τις φωτογραφίες που έρχονται για πρώτη φορά στο φως, είναι αψευδείς μάρτυρες της πολύχρονης σχέσης του Ελύτη με τη Λέσβο. Για παράδειγμα, δημοσιεύεται φωτογραφία του Ελύτη με τον Ανδρέα Εμπειρίκο στη βεράντα της έπαυλης του θείου του Ελύτη, Θρασύβουλου Αλεπουδέλλη, στη Σουράδα της Μυτιλήνης, όταν πήγαν την Άνοιξη του 1935 να βαδίσουν στα ίχνη του Θεόφιλου.
Το δίτομο αυτό έργο που κυκλοφορεί σε μια αψεγάδιαστη έκδοση από το Λεσβιακό εκδοτικό οίκο "Αιολίδα" της "Επικοινωνίας Λέσβου", συνιστά μια ανεκτίμητη κατάθεση, μια προσφορά του Δημήτρη Νικορέτζου, μια ασφαλή πυξίδα για να ακολουθήσουμε βήμα-βήμα όλη την πολυεπίπεδη εσωτερική διαδρομή της Λεσβοπορείας του "δικού" μας ποιητή με την παγκόσμια αναγνώριση.

Πήγασος δίχως φτερά
Οδοιπορίες φυγής


Στα λυρικά αυτά πεζογραφήματα ο συγγραφέας αναπλάθει με ποιητικά μέσα τις ευφρόσυνες ώρες των παιδικών και εφηβικών του χρόνων, σε κάποια ταξίδια αναπολητικών αποδράσεων αλλά και ατομικής ενδοσκόπησης. Ο λόγος του λιτός, περιεκτικός και λεπταίσθητος, δομικά οργανωμένος, διάστικτος από συναισθηματικές αποχρώσεις και λέξεις που φωσφορίζουν, με μια συχνά βιβλική «γλωσσολογία», καλεί τον αναγνώστη σε μια πορεία επιστροφής «από τα όρη των αρωμάτων», όπου ο συγγραφέας επανακάμπτει σε καιρούς και τόπους που συνδέθηκαν με την προσωπική του βιογραφία. Κύριος άξονας των αναδρομών του η Λέσβος, νησί της καταγωγής του, με διακτινώσεις στην Κύπρο, την Ήπειρο και αλλού, με εμβληματικότερο άξονα την Κωνστάντζα της Ρουμανίας, τόπο γέννησης του συγγραφέα, όπου αφηγείται με εξομολογητικό τόνο και περιγραφική δύναμη το συγκλονιστικό χρονικό της προσφυγιάς του ίδιου και των γονιών του και τον επαναπατρισμό τους στην Ελλάδα, χρονικό που διαδραματίζεται στο οδοιπορικό «ήταν μια πατρίδα». Ο Πήγασος δίχως φτερά είναι ένα βιβλίο πυκνού φιλοσοφικού ύφους, που αναδεικνύει την ιδιοπροσωπία του συγγραφέα, ένα βιβλίο ψυχής, που θα θέλξει και θα συγκινήσει.

Νίκος Καββαδίας
Ο τελευταίος αμαρτωλός
Εντός, 2001 - 416 σελ.



Το βιβλίο «Νίκος Καββαδίας. Ο τελευταίος αμαρτωλός» είναι γραμμένο με τρόπο εύληπτο αλλά και φιλολογικά τεκμηριωμένο, απευθύνεται στη συγκίνηση του ευρύτερου κοινού: Τόσο στους κριτικούς και στους ερευνητές του έργου του όσο και στους απλούς εραστές των θαλασσινών του ονειροπολήσεων.

Μέσα από αυτό, ο δοκιμιογράφος και ποιητής Δημήτρης Νικορέτζος, μας παρουσιάζει μία πλατιά και διεισδυτική φιλολογική, ιστορική και κριτική εποπτεία στο έργο του Νίκου Καββαδία. Προβάλλοντας ακόμη και τις ελάχιστα μέχρι σήμερα φωτισμένες δημιουργίες του «ποιητή της θάλασσας», ο συγγραφέας αναλύει τη γενική πνευματική φυσιογνωμία και τις ανθρώπινες πτυχές του χαρακτήρα του Νίκου Καββαδία, ανακαλύπτοντας τον ποιητή πίσω από την αχλή του μύθου. Η διαρκής επικαιρότητα του Καββαδία, οι μεταφυσικές διαστάσεις που προσέδωσε το υγρό στοιχείο μέσα από το έργο του, τα κρυμμένα νοήματα και οι «φωτογραφικές» αποτυπώσεις της πραγματικότητας, μελετήθηκαν διεξοδικά στο πλαίσιο της πολυετούς έρευνας που πραγματοποίησε ο συγγραφέας, ανατρέχοντας όχι μόνο στη σχετική βιβλιογραφία, αλλά ακόμα και στο αρχείο της οικογένειας του ποιητή.




Εν τη ρύμη του λόγου





Το βιβλίο αποτελεί συναγωγή δοκιμίων και μελετών, που πραγματεύονται θέματα που αφορούν στην ποίηση

Κόπανος, ο Ρωμηός της Σμύρνης
[set τριών τόμων]

«Η έρευνα αυτή, τόσο για τον Κόπανο της Σμύρνης, όσο και για τη δράση και το έργο του Γεωργίου Αναστασιάδη, θα παρουσιάσει σαν σε καλειδοσκόπιο, το χρονικό μιας ολόκληρης εποχής, με αναρίθμητες πληροφορίες και γεγονότα, που σημάδεψαν την ακμή και την κατάρρευση ενός σπουδαίου λίκνου του μικρασιατικού ελληνισμού, της περιώνυμης Σμύρνης. Έχει, ωστόσο, κι έναν φιλοδοξότερο στόχο: ν' αναδείξει την αίγλη και το μεγαλείο της ιστορικής πόλης, που υπήρξε το σημαντικότερο εμπορικό, οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο της Ανατολής, μια ευρωπαϊκή μεγαλούπολη που δίκαια αποκλήθηκε "Μασσαλία της μικρασιατικής ακτής"».


(απόσπασμα από το βιβλίο)


Ο «Κόπανος» υπήρξε μία από τις εγκυρότερες ελληνικές σατιρικές εφημερίδες που κυκλοφορούσαν στη Σμύρνη το πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα. Ο εθνικός ρόλος που διαδραμάτισε η εφημερίδα, καθώς και η πολυσχιδής προσωπικότητα του εκδότη της, Γεωργίου Ι. Αναστασιάδη, αποτελούν το αντικείμενο της πολυετούς μελέτης του Δ. Νικορέτζου.
Στους τρεις τόμους περιλαμβάνονται ανθολογημένα άρθρα, σχόλια, γελοιογραφίες, σμυρναίικα διηγήματα, εύθυμες ηθογραφίες, σατιρικά σκετς κ.ά. Πολλά από τα θέματα που στηλίτευσαν με την πένα τους οι συνεργάτες του "Κόπανου", παραμένουν επίκαιρα μέχρι και σήμερα: Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, η εκκλησιαστική περιουσία, η πολιτική επιρροή των ιεραρχών, η διαφθορά στη δημόσια ζωή, οι πολιτικές αντεγκλήσεις, ο φανατισμός και η χειραγώγηση του λαού από τους επίδοξους «σωτήρες» του Έθνους, κεντρίζουν το ενδιαφέρον όχι μόνο του Γ. Ι. Αναστασιάδη αλλά και των σύγχρονων δημοσιογράφων.

Ο «Κόπανος» αναδείχθηκε σε κάστρο του Δημοτικισμού, φιλοξενώντας στις σελίδες του άρθρα του Αγ. Σημηριώτη, του Στ. Σεφεριάδη (πατέρα του Γ. Σεφέρη), του Σ. Σολωμονίδη, του Δ. Γληνού κ.ά.
Παρατίθενται, εξάλλου, αρκετά σπινθηροβόλα σατιρικά και ανάλεκτα της εφημερίδας που έμεινε γνωστή ως ο «Ρωμηός» της Σμύρνης, επειδή το πνεύμα της ήταν αντίστοιχο με εκείνο που διέπνεε το αθηναϊκό φύλλο του Γ. Σουρή.




Οδοιπορία στη σιωπή
Ποιήματα, Εκδ. Λ.Κωστακιώτης, Αθήνα 1985



Θέλησα να μιλήσω περισσότερο στους απλούς ανθρώπους και ν’ απευθυνθώ στο συναίσθημά τους κι όχι στους προβληματισμούς τους, παρ’ όλο που δεν λείπουν και οι κοινωνικές νύξεις.
Έρχεται λοιπόν το βιβλίο αυτό με την πρόθεση να θυμίσει κάποιες λησμονημένες μουσικές αντιστίξεις και με διάθεση κάποιας ανανεωτικής επιστροφής στον ορθόδοξο λυρισμό. Τρόποι ζωής ειδυλλιακότεροι, νοσταλγίες και μνήμες, τοπιογραφίες, ψυχικές πτώσεις, διαψεύσεις, έρωτες και θροΐσματα της ψυχής, αποτελούν την ταυτότητά του. Αν και στη συλλογή αυτή σπανιότερα, οι εικόνες σκιαγραφούνται σε μιαν ατμόσφαιρα επικείμενης βροχής, κλίμα που κατ’ εξοχήν με χαρακτηρίζει. Αποκαλύπτουν ίσως αυτό που θα ήθελα να υπάρξω: ένας απλός που τραγουδεί στο υγρό φως του φθινοπώρου.
Χωρίς να είμαι σε θέση να εξηγήσω τη βαθύτερη καταβολή της ευαισθησίας μου, βλέπω κι ο ίδιος στους στίχους μου, αρκετές φορές, μιαν αναίτια θλίψη. Ακόμα και στην πιο μεγάλη μου ευτυχία, καραδοκεί πάντα, σχεδόν ενδιάθετη, μια αδιόρατη μελαγχολία, μια σιωπηλή πικρία, για την ανθρώπινη φθορά και για ό,τι ανεπίστροφα θα χαθεί…



Στοχασμοί στο ημίφως
Ποιήματα, Εκδ. Μαυρίδης, Αθήνα 1983 


Ο ποιητής Δημήτρης Νικορέτζος, στόφα προικισμένου και αληθινού ποιητή, δεν είναι περίπτωση τραγουδιστή απ’ τις συνηθισμένες. Βρέθηκε και ξεπήδησε μέσα από τον πολύοσμο και πολύχυμο ανθώνα της Λεσβιακής ποίησης. Και πρέπει να τονίσω, ότι δεν συνεχίζει μόνο την παράδοση των λυρικών του νεοελληνικού Παρνασσού, αλλά το σπουδαιότερο, την παράδοση αυτή την ανανεώνει.
Πραγματικός στυλίστας, με την αισθαντικότητα των Γάλλων μινόρες, τεχνίτης άψογος και κάτοχος όλων των μυστικών του μουσικού ρυθμού, διαθέτει ταυτόχρονα μια λεπτή ευαισθησία και οι στοχασμοί του έχουν μια βαθειά εσωτερικότητα.

Απόσπασμα από την εισαγωγή του Γιώργου Βαλέτα στο βιβλίο 





Ο Βενιζέλος στη Λέσβο. Η ιστορία που δεν γράφει τ’ όνομά της

Εκδότης: Δήμος Μυτιλήνης,  Μυτιλήνη 2012, σελ. 250

Δημήτρης Νικορέτζος, μετά τα «Ανέκδοτα γράμματα του Οδυσσέα Ελύτη στον Ε. Tériade» (2006) και τον «Άγνωστο Ελύτη της Μυτιλήνης» (2009), μας έδωσε ένα ακόμη σημαντικό βιβλίο λεσβιακού και πανελλήνιου ενδιαφέροντος: αξιοποίησε το αρχείο της οικογένειας Αλεπουδέλη και πιο συγκεκριμένα του ανιψιού του Ελύτη και εγγονού του Θρασύβουλου Αλεπουδέλη, Κωστή Ιωάννου, το οποίο περιείχε σπουδαία ιστορικά έγγραφα, καρτ-ποστάλ και φωτογραφίες του Ελευθερίου Βενιζέλου, βγαλμένες στη βεράντα, στα σαλόνια και στον κήπο του αρχοντικού στη Σουράδα.
Τα ντοκουμέντα αυτά έρχονται για πρώτη φορά στο φως και αναφέρονται πέραν των άγνωστων φωτογραφιών και στην αλληλογραφία-επιστολές του Ελευθερίου Βενιζέλου και του ιδιαίτερου γραμματέα του, Κλέαρχου Μαρκαντωνάκη, με το Θρασύβουλο Αλεπουδέλη.
Ο Δημήτρης Νικορέτζος πήρε το υλικό αυτό και σε συνδυασμό με την έρευνα που πραγματοποίησε, μας έδωσε ένα ιστορικό χρονικό με τις τέσσερις επισκέψεις του Ελευθερίου Βενιζέλου στη Λέσβο, όπως αυτές αναδείχθηκαν από τις περιγραφές και τα δημοσιεύματα του τοπικού Τύπου της εποχής και συγκεκριμένα των εφημερίδων «Λέσβος», «Σάλπιγξ», «Ελεύθερος Λόγος» και «Ταχυδρόμος».
Αναλυτικότερα οι τίτλοι των επτά κεφαλαίων έχουν ως εξής: Ιστορική αναφορά στις επισκέψεις του Βενιζέλου στη Λέσβο και της φιλοξενίας του στην έπαυλη του Θρασύβουλου Αλεπουδέλη, Το πρώτο ταξίδι (25 Απριλίου - 26 Μαΐου 1915) - Εικόνες από την πρώτη επίσκεψη του Βενιζέλου στη Λέσβο (1915), Το δεύτερο Ταξίδι (24 - 25 Σεπτεμβρίου 1916), Το τρίτο ταξίδι (12 Δεκεμβρίου 1916), Το τέταρτο ταξίδι (13 - 15 Μαΐου 1934) - Εικόνες από την τέταρτη επίσκεψη του Βενιζέλου στη Λέσβο (1934), Επιστολές Βενιζέλου και Κλέαρχου Μαρκαντωνάκη (ιδιαίτερου γραμματέα του) στο Θρασύβουλο Αλεπουδέλη, Εικόνες της παλιάς Μυτιλήνης.

*  Προλογίζει ο δήμαρχος Λέσβου, Δημήτρης Βουνάτσος.
*  Το βιβλίο σελιδοποιήθηκε και τυπώθηκε από τις εκδόσεις «Αιολίδα».






Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου