Δημοσιεύσεις

Εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ 30/4/2013

Κική Δημουλά. Ένας μύθος διαπορευόμενος

Η ποιήτρια Κική Δημουλά, χωρίς να επιδιώκει την “ανακάλυψη” ή την αναζήτηση μεγαλόστομων ιδεών, κινείται στη διακεκαυμένη ζώνη της ποιητικής “κοσμογραφίας”, επιχειρώντας έναν επαναπροσδιορισμό της ποιητικής γλώσσας. Η ποίησή της, με πλήθος συνδηλώσεις και υπαινιγμούς, εντάσσεται στο περιρρέον ύφος και ήθος των σύγχρονων αισθητικών αντιλήψεων. Η φωνή της - δραματική στο βάθος - με την “αναδιάταξη” ή και την ανατροπή τής... τρέχουσας σημειολογίας των λέξεων αποτελεί το μαντείο, ούτως ειπείν, ενός υποδόριου πολυφασικού λόγου, όπως έχει διαμορφωθεί στους σημερινούς καιρούς. Αυτός ακριβώς ο “πλάγιος” τρόπος της είναι το... προκάλυμμα πίσω απ’ το οποίο η ποιητική της μάσκα μάς κάνει γκριμάτσες, μάσκα που είναι ταυτόχρονα η ίδια και ο... άλλος (idem in alio), στον ίδιο ιονεσκικό ρόλο, χωρίς τις συνήθεις λογικές “παραχωρήσεις”. Ο ριζοσπαστισμός, στον κρατήρα του πυριγενούς της ηφαιστείου, δικαίωσε το αίτημα - και την προσδοκία - μιας άλλης ποιητικής ανάγνωσης ή διαλεκτικής, στην αόρατη πλευρά τής... σελήνης, μιας μέθεξης τροχιοδεικτικής, που καταφάσκει στην εξιλαστήρια όσο και λυτρωτική διέξοδο της τέχνης.»

Τα παραπάνω είναι από τα προλεγόμενα του Δημήτρη Νικορέτζου στο νέο του βιβλίο που έχει ως θέμα του το έργο της ποιήτριας Κικής Δημουλά. Ο Νικορέτζος, όπως και ο ίδιος επισημαίνει, με τη μελέτη αυτή ολοκληρώνει μια κριτική τριλογία τριών εμβληματικών ποιητών της νέας ελληνικής λογοτεχνίας, του Νίκου Καββαδία, του Οδυσσέα Ελύτη και της Κικής Δημουλά. Το 2002 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Εντός» το βιβλίο «Νίκος Καββαδίας, Ο τελευταίος αμαρτωλός. Συνολική αποτίμηση του βίου, του έργου και της εποχής του», το 2006 κυκλοφόρησε από τη νομαρχιακή αυτοδιοίκηση Λέσβου το βιβλίο «Αγαπητέ μου, Tériade. Ανέκδοτα γράμματα του Οδυσσέα Ελύτη στον Ε. Tériade», το 2010 από τις εκδόσεις «Αιολίδα» το δίτομο έργο «Ο άγνωστος Ελύτης της Μυτιλήνης. Σχέδιο βιογραφίας» και προσφάτως από τις εκδόσεις «Λιβάνη» το βιβλίο «Κική Δημουλά, Ένας μύθος διαπορευόμενος», στο οποίο επιχειρεί μια πλατιά κριτική τομογραφία στο ποιητικό έργο της πολυβραβευμένης και πολυδιαβασμένης ποιήτριας.

Η μελέτη χωρίζεται σε 25 κεφάλαια-απογραφές. Να μερικοί ενδεικτικοί τίτλοι: Χειραψία με το χέρι της μοίρας, Όταν οι ώρες αρνούνται να επιστρέψουν, Το τετράφυλλο τριφύλλι της ποίησης, Κυνηγώντας αντίρροπους ανέμους, Περίπατοι με το αμάξι του Δαβίδ, Τα τριαντάφυλλα είναι πάντα κόκκινα, Αλφαβητάρι των αόρατων αριθμών, Στο σπίτι με τις μπλε καμινάδες, Ποιητικά Ενύπνια της Υπατίας, Εικονοσκόπιο των κυρτών κατόπτρων, Ένας μύθος διαπορευόμενος, Θαλασσοπορία στον Τροπικό του Αιγόκερω κ.ά..

Ο συγγραφέας εξετάζει πολυπρισματικά το έργο της Δημουλά και από άποψη θεματικών μοτίβων και από την οπτική της ποιητικής γλώσσας, ξεκινώντας από τις πρώτες της ποιητικές συλλογές μέχρι τα πιο πρόσφατα έργα της.

Το εξώφυλλο του βιβλίου κοσμεί μια προσωπογραφία της Δημουλά φιλοτεχνημένη από το Δημήτρη Καραπιπέρη. Πρόκειται για το έργο που έγινε με αφορμή την επίσκεψη της Δημουλά στη Μυτιλήνη, το 2003, όταν και την τίμησε ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Λέσβου σε ειδική εκδήλωση στο Δημοτικό Θέατρο.

Παναγιώτης Σκορδάς

Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΕΛΥΤΗΣ ΤΗΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ 
Στράτος Δουκάκης στο blog Μηθυμναίος
Διαβάστε ΕΔΩ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΝΙΚΟΡΕΤΖΟΣ - ΛΕΥΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

Ποιητική συλλογή, ιδιωτική έκδοση 1998

Της Σοφίας Κολοτούρου

Ο κύριος Νικορέτζος είναι ένας γνήσιος λυρικός ποιητής. Η ποίησή του (τουλάχιστον όσον αφορά τις συλλογές που εξέδωσε πριν από το 2000) ακολουθεί την κλασσική μορφή του μέτρου και της ομοιοκαταληξίας. Στην παρούσα συλλογή με τον τίτλο «Λευκή Μουσική», που εκδόθηκε το 1998 (και υπάρχει σε όλα τα μεγάλα βιβλιοπωλεία αν και πρόκειται για ιδιωτική έκδοση), συνεχίζει την παράδοση του Καββαδία, του Ουράνη, του Καρυωτάκη, του Λαπαθιώτη, του Δροσίνη, του Πορφύρα και άλλων χαμηλόφωνων λυρικών ποιητών, που σήμερα συνηθίσαμε να ονομάζουμε «ελάσσονες». Είναι όμως έτσι; Υπάρχουν πράγματι «ελάσσονες» και «μείζονες» ποιητές και με ποιά κριτήρια μπορεί να οριστεί αυτό; Αφήνουμε τον ίδιο τον κύριο Νικορέτζο να τοποθετηθεί, μέσω της πολύ κατατοπιστικής εισαγωγής του βιβλίου του:

«Ας ξαναμιλήσω λοιπόν για το έργο μου κι ας γράψω πάλι την ιστορία μου  ή καλύτερα, ας ξαναβάλω τους στίχους μου στο χρηματιστήριο του χρόνου. Ο ποιητής, έτσι κι αλλιώς, είναι πάντα χαμένος. Σφράγισα λοιπόν σε μποτίλιες τα ποιήματά μου και τ' άφησα να τα πάρει το πέλαγο. Γι' αυτές τις μποτίλιες είχα ακούσει κάποτε τον καθηγητή Καριοφύλη Μητσάκη να λέει, παραλλάσσοντας το λόγο του Σεφέρη, πως κι ένας μόνο αναγνώστης να βρεθεί να διαβάσει το έργο του ποιητή, δηλαδή ένας μόνο ναυαγός να περιμένει τη σωτηρία του απ' το μήνυμα μιας μποτίλιας, που έφερε το κύμα στα πόδια του απ' τ'ανοιχτό πέλαγο, ο ποιητής θ' άξιζε να γράφει μόνο γι' αυτόν. Είχε προσθέσει μάλιστα, πως για τέτοια σωστικά ποιήματα, θα έπαιζε μετά πάθους και δια βίου, το ρόλο του ναυαγού. Ας περιμένουμε λοιπόν κι εμείς τους ναυαγούς...

Όσα σημείωσα πιο πάνω, δεν αποτελούν σκόπιμες ή μετ' ευτελείας ταπεινολογίες. Ειλικρινά το λέω. Ξέρω πως ο τρόπος που γράφω — σ' εποχές μεγάλων αισθητικών ανατροπών — δεν θα μου παραχωρήσει πολλούς αναγνώστες, τουλάχιστο απ' τη νέα γενιά. Ποίηση σαν τη δική μου, έχει το μειονέκτημα (;) της «παραδοσιακής» — όρος πού πολλοί χρησιμοποιούν με σαφώς αρνητικές υποδηλώσεις, για εύκολη μείωση, υποτίμηση ή και ονειδισμό της κι ας είναι επίτευγμα ενός ολόκληρου πολιτισμού. Δεν πειράζει. Αποδέχομαι τον χαρακτηρισμό. Προσωπικά, έχω τελείως άλλη αντίληψη για την ποίηση. Μια που προβάλλομαι στους μελετητές της, δικαιούμαι να έχω την άποψη, ότι την ποίηση δεν την κάνουν οι μετρικοί τρόποι, αλλά η ουσία που εμπεριέχει. Χωρίς να υποτιμώ καμιά μορφή ποίησης, πρέπει να ομολογήσω, ότι η λεγόμενη νεωτερική, με πολλά επείσακτα στοιχεία, είναι, εν πολλοίς, ποίηση πειραματική, που τη συνέχει ή γοητεία των μη ευανάγνωστων ή και αυθαίρετων συνειρμών και η δυσκολία συνειδητοποίησης του ποιητικού αισθήματος, συνειρμοί που μετατρέπουν, όχι λίγες φορές, τον καθαρό ποιητικό λόγο σε μαθηματικό πρόβλημα. Αν ήταν τόσο εύκολη η ποίηση, θα μπορούσε να την «κατακτήσει» οποιοσδήποτε, αρκεί να ήταν εξοπλισμένος μ' ένα επαρκές λεξιλόγιο. Πολλοί γράφουν επιτούτου αναρχικά, για να μην... κατολισθήσουν ως ποιητές, σε περιοχές στερεότυπης «ανάγνωσης». Επιδιώκουν το υπονοούμενο — ή το παρανοούμενο — καταργώντας το... νοούμενο. Κυνηγούν την υπέρβαση, παραθεωρώντας τη... βάση. Είναι σκόπιμο αυτό; Είν' ένας λόγος... Εγώ το θεωρώ επικίνδυνο[…]

Δεν ξέρω αν με τον όρο «ποίηση», εννοούμε όλοι το ίδιο πράγμα.

Έχω την αίσθηση ότι στη συνείδηση του καθενός, ορίζεται διαφορετικά. Λίγοι έχουν κατανοήσει ότι η ποίηση, στον εσώτερο πυρήνα της, αποτελεί ένα εξαιρετικά σκοτεινό σύνορο, που θέτει προβλήματα ερμηνείας μη επιλύσιμα. Η ποίηση, αυτό το εκπληκτικό κοσμικό τοπίο, τότε μόνο δικαιώνεται, όταν η ψυχή είναι διατεθειμένη να την καταλάβει.

Προτείνουμε τη συλλογή αυτή και για τα πολύ όμορφα λυρικά της ποιήματα αλλά και για την εξαιρετικά κατατοπιστική εισαγωγή της, που εκτείνεται σε εύρος 13 σελίδων. Εξάλλου, ο κύριος Νικορέτζος έχει μια δόκιμη θητεία και στο χώρο της κριτικής της ποίησης (διατέλεσε, μεταξύ άλλων, επί μία εξαετία κριτικός ποίησης στο λογοτεχνικό περιοδικό Νέα Εστία). Βεβαίως, ο κύριος Νικορέτζος στην επόμενη συλλογή του «Οι κύκνοι δεν θα κλάψουν απόψε» (εκδόσεις Εντός, 2000), την οποία θα παρουσιάσουμε προσεχώς, δημοσίευσε ποιήματα αποκλειστικά σε ελεύθερο στίχο, πάλι με μια εκτενή εισαγωγή στην οποία δεν αναιρεί τις προηγούμενες τοποθετήσεις του για την ποίηση, αλλά κατορθώνει να δείξει πως πράγματι η καλή ποίηση ξεχωρίζει από την ουσία της και όχι από τη φόρμα με την οποία διατυπώνεται. Οι καλοί ποιητές -και κατά την πάγια άποψη της αρθρογράφου- οφείλουν να διαχειρίζονται επαρκώς τόσο την παραδοσιακή μορφή του στίχου, όσο και τον ελεύθερο στίχο, χωρίς να μεταπίπτουν ούτε στο κλισέ της «εύκολης» ρίμας, ούτε στην, εξίσου «εύκολη», πεζολογία.

Σοφία Κολοτούρου, (www.lexima.gr) – 2004

http://www.sofiakolotourou.gr/articles/8/43