Τρίτη 3 Σεπτεμβρίου 2013

«Η ζωή μού έδωσε πολύ περισσότερα απ’ όσα της ζήτησα…»

Μιλάει στο «Εμπρός» ο ποιητής και καθηγητής Δημήτρης Νικορέτζος, 
λίγο καιρό μετά τη βράβευσή του με το σημαντικό Διεθνές Βραβείο Λογοτεχνίας «P.E.N
Με την ευκαιρία της παρουσίας του στη Λέσβο και της μεγάλης λογοτεχνικής του διάκρισης με το Διεθνές Βραβείο «P.E.N.» για την Ελλάδα για το 2013, είχαμε τη χαρά και την ευχαρίστηση να συνομιλήσουμε με το διαπρεπή ποιητή και συνεργάτη του «Ε» Δημήτρη Νικορέτζο, βιογράφο του Οδυσσέα Ελύτη, του Νίκου Καββαδία και άλλων, και να συζητήσουμε μαζί του για τρέχοντα λογοτεχνικά θέματα. Φέτος, ο συντοπίτης μας λογοτέχνης και με πλήθος βραβεύσεων, πέρασε και σε διεθνές επίπεδο με την απονομή του παραπάνω βραβείου, που προγραμματίζεται για τον προσεχή Νοέμβριο σε πολυχώρο των Αθηνών.

Κύριε Νικορέτζο, μιλήστε μας λίγο για το σημαντικό αυτό βραβείο που αποσπάσατε και τον Οργανισμό που το απονέμει.
«Το Διεθνές Βραβείο P.E.N. που απονέμεται σε συγγραφείς όλου του κόσμου, τους επιφανέστερους κάθε κράτους, από τα κατά χώρα παραρτήματά του, αποτελεί διάκριση του ομώνυμου οργανισμού κι έχει την έδρα του στο Λονδίνο. Πρόεδροί του διετέλεσαν κατά καιρούς πολλοί διαπρεπείς συγγραφείς και νομπελίστες. Η ονομασία P.E.N., είναι από τα αρχικά των λέξεων Poetics - Editors / Essaysts - Novelists (Ποιητές - Εκδότες / Δοκιμιογράφοι - Μυθιστοριογράφοι) και είναι οργανισμός διεθνούς κύρους. Πρόεδροι του ελληνικού Παραρτήματος του P.E.N. διετέλεσαν σε διάφορες χρονικές περιόδους οι ακαδημαϊκοί Νικηφόρος Βρεττάκος και Τάσος Αθανασιάδης και σημερινός του πρόεδρος είναι ο πρέσβης επί τιμή και συγγραφέας Βασίλης Βιτσαξής, πρόεδρος της “Εθνικής Εταιρείας των Ελλήνων Λογοτεχνών” και μέλος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Ωνάση, πλαισιούμενος στο συμβούλιο από κορυφαίους Έλληνες συγγραφείς».
Πότε αποσπάσατε το βραβείο και πώς νιώθετε γι’ αυτό;
«Με ενημέρωσαν τον περασμένο Μάιο, οπότε κι ανακοινώθηκε το βραβείο. Νιώθω φυσικά μεγάλη τιμή, αφού κατά τη γνώμη μου, η βράβευση αυτή τιμάει όχι μόνο εμένα προσωπικά, αλλά και τη χώρα μας και τη Λέσβο ειδικότερα.
Πότε θα γίνει η βράβευση;
«Η βράβευση προγραμματίζεται για τον προσεχή Νοέμβριο πιθανόν στη “Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών” (Ωνάσειο, της Λεωφόρου Συγγρού) ή σε αίθουσα του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπως συνηθίζεται τα τελευταία χρόνια, με εισηγήτρια την ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών και συγγραφέα Μερόπη Σπυροπούλου. Το ίδιο βραβείο για την Ελλάδα απέσπασε πέρυσι ο κριτικός λογοτεχνίας -ο εγκυρότερος σήμερα- και πρόεδρος της “Εταιρείας Συγγραφέων”, Αλέξης Ζήρας».

Για το συγγραφικό έργο
Κύριε Νικορέτζο, πότε αρχίσατε να ασχολείστε με τη συγγραφή;
«Ασχολήθηκα από μαθητής των πρώτων τάξεων του Γυμνασίου. Η ποίηση ήταν για εμένα μια έφεση που είχα παιδιόθεν».
Πώς εξηγείτε το γεγονός, ένας Φυσικός να είναι και ποιητής; Δεν μοιάζει ανορθόδοξο;
«Ίσως μοιάζει ανορθόδοξο, αλλά δεν είναι. Νομίζω πως η ποίηση είναι μια ευρύτερη έννοια, που εκφράζει όλες τις μορφές της τέχνης. Ποιητής γεννήθηκα, αλλά Φυσικός έγινα. Η ποίηση είναι ταλέντο, ενώ η επιστήμη γνώση. Επιστήμονας μπορεί να γίνει οποιοσδήποτε, μα ποιητής όχι».
Γιατί σας αποκαλούν «ποιητή της Κουρελούς»;
«Η δημιουργία αυτού του ποιήματος, έχει μια μικρή ιστορία. Την έμπνευση μού έδωσε η κουρελού της εξώπορτας του σπιτιού μου στη Λέσβο, που σε κάποιο από τα ταξίδια μου στο νησί, φτάνοντας στο πατρικό μου, την είδα σε κατάσταση ημιαποσύνθεσης. Είπα της αδελφής μου να την πετάξει και να πάρει κάποια καινούργια, μα εκείνη αρνήθηκε κατηγορηματικά. “Σ’ αυτήν την κουρελού που έφτιαξε η μητέρα μας, υπάρχουν παλιά ρούχα δικά σου, του πατέρα μας, της μητέρας μας, που τα ψαλίδισε η μητέρα μας και τα έκανε κουρελού. Άρα έχει μια συναισθηματική σημασία για μας”. Αυτό ήταν. Με επισκέφθηκε η έμπνευση και καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας της ίδιας μέρας, έγραψα το ποίημα. Δεν φανταζόμουν την απήχηση που θα είχε. Τη διαπίστωσα την επομένη της δημοσίευσης του ποιήματος στην εφημερίδα “Δημοκράτης”, από τα συνεχή εγκωμιαστικά σχόλια των αναγνωστών. Την ίδια απήχηση είχε το ποίημα και στο κοινό των Αθηνών, όσες φορές το απήγγειλα».
Ποιον θεωρείτε σταθμό της πνευματικής σας ζωής;
«Νομίζω πως δύο ήταν οι σταθμοί της πνευματικής μου ζωής: η βράβευση το 1989 της ποιητικής μου συλλογής “Τέσσερα βήματα στα σύννεφα” από την Ακαδημία Αθηνών και η κριτικογραφία μου στο εγκυρότερο φιλολογικό περιοδικό τη “Νέα Εστία”, όταν διαδέχθηκα στη θέση αυτή, τον κριτικό της γενιάς του ΄30, Ανδρέα Καραντώνη. Επίσης θα ήθελα να προσθέσω, ότι ένα από τα κορυφαία μου συγγραφικά έργα είναι και το δίτομο corpus “Ο άγνωστος Ελύτης της Μυτιλήνης” που εξέδωσαν οι εκδόσεις “Αιολίδα”, που αποτέλεσε τη συνέχεια του ομοειδούς βιβλίου μου “Αγαπητέ μου Τériade”, που είχε εκδώσει η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λέσβου, με επιστολές του Ελύτη στο Μυτιληνιό εκδότη και τεχνοκριτικό, βιβλίο που είχε δυστυχώς δικαστικές περιπέτειες, με την κληρονόμο του ποιητή, με αποτέλεσμα να μην καταστεί δυνατό να κυκλοφορήσει σε δεύτερη έκδοση και να αγοραστεί από το αγοραστικό κοινό».
Ποιο είναι το τελευταίο σας βιβλίο;
«Είναι το βιβλίο μου “ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ, Ένας μύθος διαπορευόμενος - Απογραφές ενός ανευλαβούς”, που κυκλοφόρησε φέτος το Φεβρουάριο από τις εκδόσεις “Λιβάνη” με πορτραίτο της ποιήτριας στο εξώφυλλο, του συντοπίτη μας ζωγράφου Δημήτρη Καραπιπέρη. Το βιβλίο έχει μεγάλη κυκλοφοριακή επιτυχία, με ρεκόρ πωλήσεων και να μου επιτρέψετε να πω ότι είναι το πρώτο συστηματικό βιβλίο που επιχειρεί μια σε βάθος προσέγγιση του ποιητικού έργου της Ελληνίδας ακαδημαϊκού».

Η λογοτεχνική παραγωγή της Λέσβου
Πώς κρίνετε τη λογοτεχνική παραγωγή στη Λέσβο;
«Νομίζω πως είναι ενδιαφέρουσα, μολονότι επικεντρώνεται κυρίως στην πεζογραφία (μυθιστόρημα, διήγημα, κλπ.). Μόνο φέτος ήρθαν στα χέρια μου βιβλία πολλών Μυτιληνιών, από το χώρο της πεζογραφίας: του Ξενοφώντα Μαυραγάνη, του Γιώργου Καμβυσέλλη, της Αναστασίας Κατσούρη, του Άγγελου Παλαιολόγου, της Μαρίας Αναγνωστοπούλου, του Γιώργου Σάκκη (2009) και άλλων, που δεν έχω πρόχειρους στη μνήμη, αυτή τη στιγμή».
Ποιους από τους ζώντες Μυτιληνιούς ποιητές ξεχωρίζετε;
«Η ποιητική παράδοση σήμερα στη Λέσβο, βρίσκεται μάλλον σε δεύτερη μοίρα. Δεν υπάρχουν μεγάλες ποιητικές φωνές. Θεωρώ κορυφαία ποιήτρια σήμερα στο νησί μας, την Αγγελική Χατζηγιαννιού, άδικα παραγνωρισμένη από το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό, που η ποίησή της σε αρχαϊζον ύφος, έχει μια καλβική μεγαλοπρέπεια. Δεν θέλω να αναφερθώ σε άλλα επιμέρους ονόματα άξιων Μυτιληνιών ποιητών, όχι υψηλών ποιητικών επιδόσεων, για να μην παρεξηγηθώ από τη μη αναφορά κάποιων ονομάτων».
Για να κλείσουμε, είστε ευχαριστημένος από την πορεία σας ως συγγραφέας και καθηγητής;
«Ασφαλώς και είμαι. Θεωρώ πως η ζωή -θα προσέθετα και η τύχη- μου έδωσε πολύ περισσότερα απ’ όσα της ζήτησα. Αισθάνομαι μια πληρότητα σε ό,τι αφορά την αναγνώριση και καταξίωση του έργου μου. Σας ευχαριστώ πολύ».